Tiêu chảy cấp là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mất nước và rối loạn điện giải ở trẻ nhỏ, đặc biệt ở trẻ dưới 5 tuổi. Nếu không được xử trí đúng, tình trạng này có thể dẫn tới biến chứng nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng. Vì vậy, cha mẹ cần biết cách bù nước đúng và nhận diện dấu hiệu mất nước nghiêm trọng để kịp thời đưa trẻ đi khám.
1. Nguyên nhân gây tiêu chảy cấp ở trẻ
Tiêu chảy cấp thường được định nghĩa là tình trạng đi ngoài phân lỏng hoặc nước trên 3 lần/ngày, kéo dài không quá 14 ngày. Ở trẻ em, nguyên nhân có thể bao gồm:
• Nhiễm virus: Phổ biến nhất là Rotavirus, gây tiêu chảy cấp kèm nôn ói, sốt, mất nước nhanh.
• Nhiễm vi khuẩn: Như E.coli, Salmonella, Shigella… thường kèm sốt cao, đau bụng.
• Ký sinh trùng: Giardia lamblia, amip…
• Ngộ độc thực phẩm: Do ăn uống không đảm bảo vệ sinh.
• Dị ứng hoặc không dung nạp thực phẩm: Ví dụ không dung nạp lactose sau nhiễm khuẩn đường ruột.
• Nguyên nhân khác: Dùng kháng sinh kéo dài, rối loạn tiêu hóa.
2. Vì sao tiêu chảy cấp dễ gây mất nước ở trẻ?
Theo BSCKII Phạm Mạnh Thân – Chuyên Khoa nhi – Bệnh viện Đa khoa An Việt: Cơ thể trẻ em có tỷ lệ nước cao hơn người lớn (khoảng 70–75% trọng lượng cơ thể), nhưng khả năng dự trữ và điều chỉnh cân bằng nước kém hơn. Khi tiêu chảy, lượng nước và điện giải (natri, kali, clo…) bị mất nhanh chóng qua phân lỏng và nôn, dẫn đến:
• Giảm thể tích tuần hoàn
• Hạ huyết áp
• Rối loạn điện giải
• Ảnh hưởng hoạt động của tim, não và các cơ quan quan trọng
Mất nước ở trẻ có thể tiến triển chỉ trong vài giờ, đặc biệt với trẻ dưới 2 tuổi. Ảnh minh họa3. Dấu hiệu nhận biết mất nước ở trẻ
Cha mẹ có thể quan sát và nhận biết tình trạng mất nước qua các biểu hiện sau:
Mất nước nhẹ – vừa
• Trẻ khát nước, đòi uống liên tục
• Niêm mạc miệng hơi khô
• Tiểu ít hơn bình thường
• Mắt hơi trũng
• Vẫn tỉnh táo, chơi được nhưng có vẻ mệt hơn
Mất nước nặng – nguy hiểm
• Trẻ li bì, khó đánh thức hoặc kích thích vật vã
• Khát nhiều hoặc không uống được
• Mắt trũng sâu, quầng thâm
• Da mất độ đàn hồi (véo da bụng, da trở lại chậm > 2 giây)
• Tiểu rất ít hoặc không tiểu
• Tay chân lạnh, mạch nhanh yếu
• Thở nhanh, có thể kèm co giật
💡 Lưu ý: Khi có dấu hiệu mất nước nặng, trẻ cần được đưa đến cơ sở y tế ngay lập tức.
4. Cách bù nước và điện giải đúng cho trẻ bị tiêu chảy cấp
4.1. Bù nước bằng đường uống – Oresol (ORS)
ORS là dung dịch bù nước và điện giải theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Khi pha đúng cách, ORS giúp bù lại lượng nước và muối bị mất, ngăn ngừa mất nước tiến triển.
Nguyên tắc pha ORS:
• Hòa tan toàn bộ gói bột vào đúng lượng nước đun sôi để nguội ghi trên bao bì (thường là 200ml hoặc 1 lít tùy gói).
• Không pha đặc hoặc loãng hơn quy định.
• Dùng trong vòng 24 giờ, bỏ phần còn lại.
Cách cho trẻ uống ORS:
• Cho uống từng thìa hoặc ngụm nhỏ, tránh uống quá nhanh gây nôn.
• Sau mỗi lần đi ngoài, cho trẻ uống:
o < 2 tuổi: 50–100 ml
o 2–10 tuổi: 100–200 ml
o 10 tuổi: uống theo nhu cầu
4.2. Các loại nước có thể dùng thay thế tạm thời
Nếu chưa có ORS, cha mẹ có thể cho trẻ uống:
• Nước cháo loãng có chút muối
• Nước hoa quả tươi (cam, chuối, dừa…)
• Nước đun sôi để nguội
⚠ Tránh: Nước ngọt có gas, nước quá ngọt hoặc nước lọc đơn thuần với số lượng lớn, vì có thể làm rối loạn điện giải.
BSCKII Phạm Mạnh Thân thăm khám cho bệnh nhân5. Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?
Cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện nếu có các dấu hiệu:
• Tiêu chảy kèm nôn liên tục, không uống được
• Sốt cao > 38,5°C, co giật
• Mất nước nặng (li bì, tiểu ít, mắt trũng sâu…)
• Có máu trong phân
• Tiêu chảy kéo dài > 3 ngày không cải thiện
• Trẻ sơ sinh bị tiêu chảy
BSCKII Phạm Mạnh Thân cho biết: “Tiêu chảy cấp ở trẻ thường có thể điều trị tại nhà nếu được bù nước đúng và theo dõi sát. Tuy nhiên, cha mẹ tuyệt đối không tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy hoặc kháng sinh khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Quan trọng nhất là phát hiện sớm dấu hiệu mất nước và đưa trẻ đi khám kịp thời. Bù nước bằng ORS là biện pháp hiệu quả nhất, giúp giảm tỷ lệ tử vong do tiêu chảy xuống rất thấp.”
👉Sự hiểu biết và xử trí kịp thời của cha mẹ chính là chìa khóa bảo vệ trẻ trước biến chứng nguy hiểm của tiêu chảy cấp.
——————————-
BỆNH VIỆN ĐA KHOA AN VIỆT
Địa chỉ: 1E Số 1E Trường Chinh, Phường Tương Mai, Thành phố Hà Nội.
Hotline: 1900 28 38 – 0967 33 96 33
Website: www.benhvienanviet.com
Fanpage: https://www.facebook.com/benhvienanviet
Tiếng Việt 
English
30/11/2025 23:08
